Δίκτυο προσανατολισμού

Η λειτουργία προσανατολισμού περιλαμβάνει πτυχές της προσοχής που υποστηρίζουν την επιλογή συγκεκριμένων πληροφοριών από πολλές αισθητηριακές εισροές.

– Fan et al. (2009:209)

Το δίκτυο προσανατολισμού καθορίζει σε τι δίνουμε προσοχή (Posner, 2012:48-71). Συγκεκριμένα, αυτό το σύστημα είναι υπεύθυνο για την επιλογή και την ενίσχυση των πληροφοριών που σχετίζονται με τους (μαθησιακούς) στόχους που θέλουμε να επιτύχουμε. Ταυτόχρονα, το να κατευθύνεις την προσοχή συνεπάγεται επίσης ότι αγνοείς άλλα πράγματα ή σκέψεις που θεωρούνται άσχετες. Αυτή η παράβλεψη μπορεί, ωστόσο, να οδηγήσει σε αυτό που η γνωστική ψυχολογία αποκαλεί «προσοχή βλεφαρίσματος» ή «ακούσια τυφλότητα» (Rock et al., 1992): τα μάτια μας είναι ανοιχτά, αλλά ο εγκέφαλός μας αναβοσβήνει και έτσι χάνει δυνητικά σημαντικές και σχετικές πληροφορίες. Ένα καλό παράδειγμα είναι το πείραμα με το γορίλλα στην αρχή αυτής της ενότητας. Οι συμμετέχοντες καλούνται να μετρήσουν τον αριθμό των φορών που ανταλλάσετε η μπάλα από μια ομάδα σε έναν αγώνα μπάσκετ. Εστιάζοντας όλη τους την προσοχή στο να μετράνε τις πάσες, πολύ συχνά δεν δίνουν σημασία στο γορίλα που τρέχει μέσα από την οθόνη και χορεύει στη μέση. Ως δάσκαλος, είναι επομένως σημαντικό να θυμάστε ότι όταν οι μαθητές εμπλέκονται σε μια εργασία, τα μη σχετικά ερεθίσματα –κατά τη γνώμη τους– μπορεί να γίνουν κυριολεκτικά αόρατα.

Το σύστημα προσανατολισμού μπορεί να ενεργοποιηθεί παρέχοντας ενδείξεις που υποδεικνύουν πού ένας μαθητής πρέπει να κατευθύνει την προσοχή του/της. Ως δάσκαλος, είναι σημαντικό να προσέχετε ότι οι μαθητές σας δίνουν στην πραγματικότητα προσοχή σε αυτό που θέλετε να προσέξουν γιατί μόνο αυτές οι πληροφορίες θα εισέλθουν και θα αναπαρασταθούν στον εγκέφαλό τους. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, η προσοχή σχετίζεται στενά με την εμπλοκή (βλ. ενότητα 3). Η προσοχή θα πέσει εάν μια ευκαιρία μάθησης δεν είναι ενδιαφέρουσα (πια).

Σε νευρωνικό επίπεδο, το σύστημα προσανατολισμού αναγκάζει τους νευρώνες που σχετίζονται με τις σημαντικές και σχετικές πληροφορίες να ενεργοποιούνται περισσότερο και να πυροδοτούνται συγχρονισμένα με τους νευρώνες από το σύστημα προσανατολισμού (Posner 2012:70, Dehaene 2020:154). Η δραστηριότητα άλλων νευρώνων που δεν παρέχουν σχετικές πληροφορίες μειώνεται ή αναστέλλεται.